အသည္းေရာင္အသား၀ါစီေရာဂါ (Hepatitis C Infection)

အသည္းေရာင္ စီ ေရာဂါ ဟာလည္း အသည္းေရာင္ ဘီ ေရာဂါ နည္းတူ ကူးစက္မႈ မ်ားေနဆဲ ေရာဂါ တစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္.. အသည္းေရာင္ စီပိုး ကို ၁၉၇၀ ခုႏွစ္ က စတင္ ေတြ႔႐ွိ ခဲ့ျပီး ေအမဟုတ္ ဘီမဟုတ္ ပိုး (Non-A Non-B virus) ဟု ေခၚေ၀ၚ ခဲ့ပါတယ္.. ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ မွာ စီပိုး ဟု အမည္ ေျပာင္းလဲ အတည္ ျပဳခဲ့ ပါတယ္.. ကမာၻ တစ္၀ွမ္း လူဦးေရ သန္း ၂၇၀ မွ ၃၀၀ ခန္႔ ကူးစက္ ခံေနရ ေၾကာင္း ခန္႔မွန္း ထားပါတယ္.. အေမရိက တြင္ အသည္း အစား ထိုး လဲလွယ္ သူမ်ား ရဲ႕ အဓိက အေၾကာင္း မွာ အသည္း ေရာင္စီပိုး ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္...

အသည္းေရာင္ စီ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးဟာ အသည္းေရာင္ ေအ၊ ဘီ ပိုးတို႔ နဲ႔ မတူဘဲ အုပ္စု ကဲြျပား ျခားနား ပါတယ္.. စီပိုး ဟာ Flaviviridae အုပ္စု ၀င္ျဖစ္ ျပီး RNA ဗိုင္းရပ္စ္ ျဖစ္ပါတယ္.. Flaviviridae အုပ္စု ၀င္ အျခား ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးမ်ား ကေတာ့ ေသြးလြန္ တုပ္ေကြး ျဖစ္ေစ တဲ့ဗိုင္းရပ္စ္ (Dengue virus) နဲ႔ Yellow Fever virus တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. စီပိုး ရဲ႕ အေပၚယံ လႊာမွာ အင္ဇိုင္း နဲ႔ ပ႐ိုတိန္း ပါ၀င္ျပီး ၎တို႔ ဟာ ခႏၶာကိုယ္ ဆဲလ္ မ်ား (အထူး သျဖင့္ အသည္း ဆဲလ္) အတြင္းတြင္ ပြားမ်ား တတ္ၾက ပါတယ္.. စီပိုး တြင္ မ်ဳိးကြဲ (Genotype) (၆)မ်ဳိး ႐ိွျပီး ၁ မွ ၆ ထိ ေခၚေ၀ၚ သတ္မွတ္ ပါတယ္.. မ်ဳိးကြဲ မ်ား မတူညီ မႈေပၚ မူတည္ ျပီး ကုသ မႈေပ်ာက္ ကင္းႏိုင္ စြမ္းလည္း ကြာျခား တတ္ပါတယ္.. အေမရိက တြင္ အသည္းေရာင္ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ သူမ်ားရဲ႕ ၈၀% ဟာ မ်ဳိးကြဲ ၁ (Genotype 1) ျဖစ္ျပီး က်န္ ၂၀% ကသာ အျခား မ်ဳိးကြဲ မ်ား ျဖစ္ၾက ပါတယ္.. အေ႐ွ႕ အလယ္ ပိုင္းန႔ဲ အာဖ ရိက ႏိုင္ငံ မ်ားမွာ ေတာ့ မ်ဳိးကြဲ ၄ (Genotype 4) အေတြ႔ မ်ားပါတယ္..

အသည္းေရာင္ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ ပါက ဘီပိုး နဲ႔ မတူ တဲ့ အခ်က္ မွာ ခႏၶာကိုယ္ ခုခံမႈ စနစ္ (Immune System) က စီပိုး ကင္းစင္ ေအာင္ မတိုက္ ထုတ္ႏိုင္ ျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ ျပီဆို ရင္ အားလံုး လိုလို နာတာ ႐ွည္ပိုး သယ္ေဆာင္ သူ ျဖစ္လာ ၾကပါတယ္.. လတ္တေလာ ကူးစက္ ခံရ သူမ်ား ရဲ႕ ၆၀% မွ ၇၀% ဟာ ေရာဂါ လကၡဏာ ျပသ မႈ မ႐ွိ ၾကပါဘူး.. အခ်ဳိ႕ မွာသာ တုပ္ေကြး ကဲ့သို႔ ဖ်ားနာ ကိုက္ခဲ ျခင္း၊ ႏံုးေခြ လာျခင္း၊ အစာ မစား ခ်င္ျခင္း၊ ဗိုက္နာ ျခင္း၊ အသား ၀ါလာျခင္း တို႔ ျဖစ္ေပၚ တတ္ပါတယ္.. စီပိုး ကူးစက္ ခံရျပီး (၆)လ ေက်ာ္ပါက နာတာ႐ွည္ ပိုးသယ္ ေဆာင္သူ အျဖစ္ သတ္မွတ္ ပါတယ္.. လတ္တေလာ သုေတ သနျပဳ ေတြ႔႐ွိ ခ်က္မ်ား အရ စီပိုး ကူးစက္ ခံရ ျပီး မကု သသူ နာ တာ႐ွည္ ပိုးသယ္ ေဆာင္ အသည္း ေရာင္ သူမ်ား၏ သံုးပံု တစ္ပံု ခန္႔မွာ ႏွစ္ ၂၀ အတြင္း အသည္း ေျခာက္ေရာ ဂါ ျဖစ္ပြား တတ္ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. ေနာက္ထပ္ သံုးပံု တစ္ပံု ကေတာ့ ႏွစ္ ၃၀ အတြင္း ျဖစ္ပြား တတ္ျပီး က်န္ သံုးပံု တစ္ပံု ကေတာ့ သူတို႔ သက္တမ္း တစ္ေလွ်ာက္ အသည္း ေျခာက္ေရာ ဂါ ျဖစ္ပြား ျခင္းမ႐ွိ ပဲ ေနထိုင္ ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္..

ကူးစက္ မႈအမ်ား ဆံုး နည္းလမ္း မွာ အဓိက ေသြးမွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ ခံရ ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ေရာဂါ ပိုးပါေသာ ေသြးသြင္း မိျခင္း၊ ေရာဂါပိုးပါေသာ မသန္႔႐ွင္း ေသာ ေဆးထိုး ျပြန္ ေဆးထိုး အပ္ သံုးျခင္း၊ ေသခ်ာ စြာ ပိုးသတ္ မႈ မ႐ွိေသာ ေဆးခန္း သံုး- ေဆး႐ံု သံုး ပစၥည္း မ်ား အသံုး ျပဳျခင္း (ဥပမာ- ေက်ာက္ကပ္ ေဆးစက္၊ သြားႏႈတ္ ကိရိယာ၊ .....)၊ ေရာဂါ ပိုးပါ ေသာ ကိရိယာ တို႔ျဖင့္ ေဆးမင္ ေၾကာင္ထိုး - ဓါတ္အပ္ စိုက္ျခင္း၊ ကိုယ္၀န္ ေဆာင္ မိခင္ မွ ကေလး သို႔ ကူးစက္ ျခင္းအစ ႐ွိသျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္.. လိင္ဆက္ ဆံျခင္း မွ ကူးစက္ မႈမွာ နည္းပါး ပါတယ္.. လိင္မွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ တတ္ေသာ အျခား ေရာဂါ မ်ား (ဥပမာ- ဆစ္ဖလစ္၊ ဂႏို၊ ကလာ မိုင္ဒီးယား ...) ႐ွိ မွသာ ေသြးထြက္ ႏိုင္ေျခ ႐ွိတာ ေၾကာင့္ ကူးစက္ ႏိုင္ ပါတယ္..

ေရာဂါ စစ္ေဆး မႈ အေနျဖင့္ တြင္က်ယ္ စြာအသံုး ျပဳႏိုင္ သည့္နည္း မွာ စီပိုး အန္တီ ေဘာ္ဒီ (Anti-HCV) Rapid Test ျဖစ္ပါတယ္.. Anti-HCV (+) စစ္ေဆး ေတြ႔႐ွိ ျခင္းဟာ စီပိုး ၀င္ေရာက္ ဖူးျခင္းကို ျပသ တာျဖစ္ျပီး လတ္ တေလာ စီပိုး အေျခ အေန ကို မသိ ႏိုင္ပါ.. ဒါ့ေၾကာင့္ လတ္တေလာ စီပိုး အေျခ အေန ကို သိရန္ ေမာ္လီက်ဴလာ ႏူကလစ္ အက္စစ္ စစ္ေဆး ျခင္း (Molecular Nucleic Acid Testing) နည္းမ်ား ျဖစ္တဲ့ Polymerase Chain Reaction (PCR)၊ Transcription Mediated Amplification (TMA)၊ branch DNA (b-DNA) စသည့္ နည္းမ်ား ဟာ စီပိုး လတ္တေလာ ႐ွိေန ေၾကာင္း ျပသ ႐ံုသာ မက ပိုးေကာင္ေရ (HCV viral load) ကိုပါ သိ႐ွိ ႏိုင္ပါတယ္.. ပိုးေကာင္ေရ စစ္ေဆး ျခင္းဟာ ေဆးကုသ ရာမွာ လည္း ထိေရာက္မႈ ႐ွိမ႐ွိ စစ္ေဆး ရာမွာ အသံုး ၀င္ပါတယ္..

ေရာဂါ ကုသမႈ အေနျဖင့္ Pegylated Interferon alpha (PEGASYS^TM, PEG-Intron^TM) ထိုးေဆး ကို တစ္ပတ္ တစ္ၾကိမ္၊ Ribavirin ကို ေန႔စဥ္ ေသာက္ေဆး အေနျဖင့္ ႏွစ္မ်ဳိး တြဲ ကုသ ႏိုင္ပါတယ္.. ေဆးကု သျခင္းရဲ႕ ေနာက္ ဆက္တဲြ ေဆးဒဏ္ မ်ားကေတာ့ ႐ိုးတြင္း ခ်ဥ္ဆီ (Bone Marrow) မွ ေသြးနီဥ ေသြးျဖဴဥ ထုတ္လုပ္မႈ က်ဆင္း ေစျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးကု ေနစဥ္ ကာလ အတြင္း ေသြးနီဥ ေသြးျဖဴဥ အေျခ အေန မ်ားကို အျမဲ စစ္ေဆး ေနရျပီး လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါး မ်ားကို ထိုးႏွံ ေပးေန ရပါတယ္.. စီပိုး မ်ဳိးကြဲ ေပၚ မူတည္ ျပီး ကုသမႈ အခ်ိန္ ကာလ လည္း ၂၄ ပတ္ (သို႔) ၄၈ ပတ္ ကုသရ ပါတယ္.. ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း အေနနဲ႔ မ်ဳိးကြဲ ၂ နဲ႔ ၃ (Genotype 2 & 3) ကို (၂၄) ပတ္ ၾကာ ကုသ ပါက ၇၅% ၊ မ်ဳိးကြဲ ၁ (Genotype 1) ကို (၄၈) ပတ္ၾကာ ကုသ ပါက ၅၀%၊ မ်ဳိးကြဲ ၄ (Genotype 4) ကို (၄၈) ပတ္ၾကာ ကုသ ပါက ၆၅% အသီးသီး ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္ေၾကာင္း ေတြ႔႐ွိ ရပါတယ္.. မ်ဳိးကြဲ ၆ (Genotype 6) အတြက္ လည္း မ်ဳိးကြဲ ၁ ကုထံုး အတိုင္း (၄၈) ပတ္ ၾကာ ကုသ ျပီး အခ်ဳိ႕ သမားေတာ္ မ်ားမွာ (၂၄) ပတ္ ကုထံုး ျဖင့္ ကုသျပီး ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း ႐ွိမ႐ွိ အေျဖ ႐ွာေန ဆဲျဖစ္ ပါတယ္.. အားလံုး ကိုျခံဳ ျပီး ေျပာရ ရင္ ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း ဟာ ၅၁% ႐ွိပါတယ္.. ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္း ႏိုင္စြမ္း ဟာ အေျခ အေန အမ်ဳိးမ်ဳိး ေပၚ မူတည္ ပါတယ္.. စီပိုး မ်ဳိးကြဲ အမ်ဳိး အစား၊ ပိုးေကာင္ေရ၊ အသည္း ဆဲလ္ ထိခိုက္ မႈ အေျခ အေန၊ လတ္တ ေလာ ပိုး၀င္ျပီး ကုသ ျခင္းနဲ႔ ပိုး၀င္ ျပီး အခ်ိန္ ၾကာမွ ကုသျခင္း ကြာျခားခ်က္ အေျခ အေန၊ လိင္ ကြာျခားျခင္း၊ အသက္ အ႐ြယ္ ကြာျခား ခ်က္၊ အသည္း ထိခိုက္ျခင္း ျဖစ္ေစ တဲ့ အျပဳ အမူ အေန အထိုင္ စသည့္ အခ်က္မ်ား ေပၚ မူတည္ ပါတယ္..

ေရာဂါ ကာကြယ္ ျခင္းအေန နဲ႔ မလို အပ္ပဲ ေသြး သြင္းမႈ မခံယူပဲ မျဖစ္ မေန လိုအပ္ ပါက ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆး ရန္၊ ေဆးထိုး ပိုက္ ေဆးထိုး အပ္မ်ား ကို မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း မျပဳရန္၊ မသန္႔႐ွင္းေသာ ကိရိယာ မ်ားျဖင့္ ေဆးမင္ ေၾကာင္ထိုး ျခင္း ဓါတ္အပ္ စိုက္ျခင္း မျပဳ လုပ္ရန္၊ ေဆး၀န္ ထမ္းမ်ား အေနျဖင့္ မေတာ္ တဆ ထိခိုက္ မႈျဖစ္ေစ မည့္ အျပဳ အမူ မ်ဳိး ေရွာင္ၾကဥ္ ရန္ နဲ႔ ကာကြယ္ ထားရန္၊ လိင္ဆက္ ဆံရာ တြင္ အကာ အကြယ္ ကြန္ဒံုး အသံုး ျပဳရန္၊ သြားတိုက္တံ မုတ္ဆိတ္ ရိပ္ဓါး လက္သည္း ညွပ္ မ်ားကို မွ်ေ၀ သံုးစြဲ ျခင္း မျပဳရန္ တို႔ ျဖစ္ပါတယ္.. တစ္လင္ တစ္မယား အိမ္ေထာင္ ေရး ေစာင့္ထိန္း ေသာ စံုတဲြ မ်ား အေနျဖင့္ တစ္ဦးဦး တြင္ စီပိုး ႐ွိပါက တာ႐ွည္ စြာ ကြန္ဒံုး အသံုး ျပဳရန္ မလို အပ္ေၾကာင္း ေရာဂါ ကာကြယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရး စင္တာ (CDC) မွ ထုတ္ျပန္ ထားပါတယ္.. သာမန္ လက္ဆြဲ ႏႈတ္ဆက္ ျခင္း၊ နမ္း႐ႈတ္ျခင္း၊ အတူ စားသံုး သြားလာ ေနထိုင္ ျခင္းတို႔ ျဖင့္ ေရာဂါ ကူးစက္ ႏိုင္ျခင္း မ႐ွိပါ.. စားေသာက္ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ အားျဖင့္ အရက္ နဲ႔ အရက္ အုပ္စု ၀င္ (ဘီယာ၊ ထန္းရည္၊ ၀ိုင္) တို႔ဟာ အသည္း အမာ႐ြတ္ ထင္ျခင္း အသည္း ေျခာက္ျခင္း ျဖစ္လြယ္ သျဖင့္ ေရွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္.. သံဓါတ္ မ်ားေသာ အားေဆး၊ သံဓါတ္ မ်ားေသာ အစား အစာ (နီေသာ အသား၊ အသည္း၊ ကလီစာ) မ်ားစြာ စားသံုး ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္.. ဗိုက္တာ မင္စီ ဟာ အူမွ သံဓါတ္ စုပ္ယူ မႈ မ်ားေစ သျဖင့္ မ်ားစြာ စားသံုး ျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ ရပါမယ္..

စီပိုး ကူးစက္ ခံရ သူဟာ အျခား ေအ ပိုး နဲ႔ ဘီပိုး ကာကြယ္ေဆး မ်ားကို ထိုးႏွံ ထားရ ပါမယ္.. ေရာဂါ ပိုး ႏွစ္မ်ဳိး ကူးစက္ ခံရ ပါက အသည္း ေျခာက္ျခင္း ပိုမို ဆိုး႐ြား ေစလို႔ ေနာက္ တစ္မ်ဳိး မကူးစက္ ေစရန္ ကာကြယ္ ရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္.. ဒါ့ေၾကာင့္ အသည္း ေရာင္စီ ေရာဂါ ပိုး ကူးစက္ ခံရ ပါက တတ္ကၽြမ္း ေသာ ဆရာ၀န္ မ်ားနဲ႔ တိုင္ပင္ ကုသ ျပီး လိုက္နာ ေနထိုင္ စရာ မ်ားကို ဂ႐ု စိုက္လိုက္ နာေနထိုင္ သင့္ပါ ေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရ ပါတယ္.. အာလံုး အသည္း ေရာဂါ အေပါင္းမွ ကင္းေ၀း ျပီး က်န္းမာ ႐ႊင္လန္း ႏိုင္ပါေစ...။

Credit: http://homecarenurse2010.multiply.com/journal