ျမန္မာအမ်ားစု ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ပါလွ်က္ ဒါနျပဳပါလွ်က္ ဆင္းရဲရျခင္းအေၾကာင္း ၁၁ ခ်က္-
၁။ လိုအပ္ေနေသာေနရာတြင္ မလွဴဘဲ၊ မလိုအပ္ေသာေနရာတြင္ စုၿပံဳ၍ လွဴၾကျခင္း။
၂။ သမၸဒါေလးးပါး ခ်ဳိ႔ယြင္းျခင္း။
၃။ စီးပါြးရွာရာ၌ ေမတၱာေစတနာကို အဓိကမထားဘဲ၊ ေငြေၾကးကိုသာ အဓိကထားျခင္း။
၄။ ပ်င္းရိျခင္းကို ေရာင့္ရဲျခင္းဟု အထင္မွားျခင္း။
၅။ မိမိကိုယ္ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္စြမ္း မရွိျခင္း၊
နည္းနည္းခ်မ္းသာလာသည္ႏွင့္ မယားငယ္ထားျခင္း၊ ေလာင္းကစား လုပ္ျခင္း၊
ေသရည္ေသရက္ေသာက္ျခင္းတို႔ျဖင့္ ေအာက္ေျခလြတ္လာတတ္ၾကသည္။ ထိုေၾကာင့္ ေခတ္သစ္
စကားပုံတစ္ခုေပၚေန၏ ။ ျမန္မာ ေကာင္းစား တစ္မြန္းတည့္။
၆။ အခိ်န္တန္ဖိုး မသိျခင္း၊ ကုန္သြားေသာ ဥစၥာပစၥည္းတစ္ခုခုကို
အခ်ိန္အားျဖင့္ ျပန္ရွာ၍ရေသာ္လည္း အလကား ကုန္သြားေသာ အခိ်န္ကို
မည္သည့္ဥစၥာပစၥည္းႏွင့္မွ် မရႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေလာက၌ တန္ဖိုးျဖတ္၍ မရေအာင္
အဖိုးတန္ေသာအရာကား အခိ်န္ပင္ျဖစ္သည္။
စကၠန္႔၊ မိနစ္၊ နာရီ၊ ေန႔၊ ရက္၊ လ၊ ႏွစ္ စေသာ
အခ်ိန္တိုေလးမ်ားကို ေပါင္းစည္းထားျခင္းကိုပင္ အသက္ဟုေခၚ၏။ ထို႔ေၾကာင့္
အခ်ိန္ဟူသည္ အသက္။ အသက္ဟူသည္ အခ်ိန္၊ အသက္တန္ဖိုးထားသူသည္ အခ်ိန္ကုိ
တန္ဖိုးထားရမည္။ အခ်ိန္ကိုတန္ဖိုးထားလွ်င္ လူ႔ဘ၀ေနရသမွ် အခ်ိန္တိုင္းမွ
ဥစၥာ၊ ကုသိုလ္၊ ပညာဗဟုသုတ ဤသုံးမ်ိဳးအနက္ တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးကို အၿမဲတမ္း
ရရွိေနရမည္။ ထိုသုံးမ်ဳိးအနက္ တစ္မ်ဳိးမွမရဘဲ အခ်ိန္ကိုျဖဳန္းသူသည္ မိမိ
လူ႔ဘ၀ရမည့္ အသက္ကို ျဖဳန္းျခင္းပင္ျဖစ္သည္။
၇။ ကိုယ့္ထက္သာလွ်င္ မနာလိုျခင္း ကိုယ့္ထက္သာသူအေပၚ ၀မ္းသာလွ်င္
မုတိတာကုသိုလ္ ျဖစ္သည္။ မနာလိုလွ်င္ ဣႆာအကုသိုလ္ ျဖစ္သည္။
ကုသိုလ္ယူလို႔ရပါလွ်က္၊ အကုသိုလ္ကို ယူျခင္းသည္ စိတ္ဓါတ္လူစဥ္မမီျခင္းပင္
ျဖစ္သည္။
ဓမၼပဒအ႒ကထာ၌ ဆြမ္းငတ္ၿပီး ပရိနိဗၺာန္စံရေသာ ေလသကတိႆ အမည္ရွိရဟႏၱာတစ္ပါး
အေၾကာင္း ပါရွိသည္။ သူသည္ တစ္ခုေသာဘ၀က ေက်ာင္းထို္င္ဘုန္းႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္။
သူ႕ေက်ာင္းတြင္ ေခတၱလာတည္းခိုေသာ ရဟႏၱာတစ္ပါးအေပၚ မနာလို၀န္တိုစိတ္ျဖစ္ခါ
ရဟႏၱာ အတြက္ ထည့္ေပးလိုက္ေသာ ဆြမ္းႏွင့္ဟင္းမ်ားကို လမ္းမွာ သြန္ပစ္ခဲ့သည္။
ထိုအကုသိုလ္ကံေၾကာင့္ ေသေသာအခါ အ၀ီစိငရဲသို႔ က်ရသည္။ ငရဲမွလြတ္ေသာအခါ
ေခြးဘ၀ငါးရာ၊ ဘီလူးဘ၀ငါးရာ ျဖစ္ရသည္။ ေနာက္ဆုံး ယခုဘုရားလက္ထက္
ရဟႏၱာျဖစ္ရမည့္ ဘ၀မ်ားမွပင္ သူေတာင္းစားရြာ၌ သြား ျဖစ္ရသည္။ ငယ္စဥ္ကတည္းက
ငတ္ျပတ္ဆင္းရဲလိုက္သည္မွာ ရဟႏၲာျဖစ္သည့္ ဘ၀ထိျဖစ္သည္။ ေလာသကတိႆမေထရ္ကို
ဆြမ္းေလာင္းမည့္ အလွည့္ေရာက္လွ်င္ ေလာင္းလွဴမည့္ ဒကာ၊ ဒကာမတို႔က သူ႔အား
ဆြမ္းေလာင္းခ်င္ေသာ္လည္း ေလာင္းလွဴလို ့ မရျခင္းျဖစ္သည္။
ထို ့ေၾကာင့္ အသက္ငယ္ငယ္ႏွင့္ ပရိနိဗၺာန္စံခဲ့ရသည္။
ေမြးမည့္ေမြးလွ်င္ ၾကက္ေတြ၊ ဘဲေတြပဲ ေမြးပါ။
မနာလိုစိတ္ႏွင့္၀န္တိုစိတ္ကို မေမြးပါႏွင့္၊ အကုသိုလ္ျဖစ္တာခ်င္း
တူေသာ္လည္း ၾကက္ေတြဘဲေတြ ေမြးျခင္းက ၾကက္ဥ၊ ဘဲဥစားၿပီးမွ အပါယ္က်ရသည္။
မနာလိုစိတ္ႏွင့္ ၀န္တိုစိတ္ကိုေမြးျခင္းအတြက္ကား ဘာမွ်မစားရဘဲ
အပါယ္ေလးပါးသို႔ က်ရေသာေၾကာင့္ပင္တည္း။
၈။ စာေပဗဟုသုတမရွိေသာေၾကာင့္
၉။ ေဒသႏၱရဗဟုသုတမရွိေသာေၾကာင့္
၁၀။ ေခါင္းေဆာင္စိတ္မရွိေသာေၾကာင့္
၁၁။ ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုးလိုစိတ္မရွိေသာေၾကာင့္
ျမန္မာ အမ်ားစုသည္ မဆင္းရဲသင့္ဘဲႏွင့္ ဆင္းရဲေနၾကရျခင္းျဖစ္သည္။
ဤ(၁၁)ခ်က္၏ အေၾကာင္းအရာအက်ယ္ကိုသိိလိုလွ်င္ ဆရာေတာ္ေရးသားေသာ “ေမတၱာျဖင့္စီးပြါးရွာျခင္း” စာအုပ္ကို ဖတ္ပါ။